Psychologia ogólna, psychologia rozwojowa, psychologia związków, rodziny, psychologia i rzeczywistość, zaburzenia psychiczne

A jak rodzice majÂą unikaĂŚ sytuacji nerwicogennych?
- Dbaj¹c o w³aœciw¹ atmosferê w relacjach rodzinnych. Jak ju¿ mówi³am, kobieta w ci¹¿y automatycznie przekazuje dziecku to wszystko, co prze¿ywa, tak¿e swój lêk. Dla kszta³towania osobowoœci najwa¿niejszy jest pierwszy etap ¿ycia cz³owieka. Czas spêdzony z dzieckiem i styl przywi¹zania, jakim go obdarzymy, bêdzie rzutowaÌ na ca³e jego póŸniejsze ¿ycie. Oddanie go na miesi¹ce czy lata pod opiekê innej osobie, nawet dziadkom, bo z ró¿nych powodów "tam bêdzie mu lepiej", sprzyja tworzeniu wiêzi niebezpiecznej dla dziecka. Gdy matka jest zbyt skupiona na tym, co sama prze¿ywa, nie potrafi czuÌ tego, co jej pociecha, i odpowiednio reagowaÌ na jej nieporadne, doœÌ ogólne i czêsto myl¹ce sygna³y. W takiej sytuacji dziecko, a potem osoba doros³a zawsze bêdzie odczuwa³a lêk przed bliskoœci¹ drugiego cz³owieka. Bêdzie têskniÌ za bezpieczeùstwem i tworzyÌ wiêzi toksyczne dla swego zwi¹zku.
Inn¹ wa¿n¹ kwesti¹ przy wychowywaniu jest traktowanie dziecka z godnoœci¹ - nienaruszanie jej granic, powstrzymanie siê od wywierania presji, cierpliwe wys³uchiwanie jego zdania. Dobrze jest z dzieckiem du¿o rozmawiaÌ i od pocz¹tku kszta³towaÌ umiejêtnoœÌ dyskutowania, czyli poszerzania swego ogl¹du rzeczywistoœci, a nie zwalczania odmiennoœci.
Nieadekwatne wyra¿anie emocji przejawia siê np. tym, ¿e zdenerwowana mama mówi bardzo spokojnym tonem, pozornie grzecznie, ale przekazuje dziecku swoj¹ nadmiernie krytyczn¹ postaw¹ treœci trudne do przyjêcia, bo podyktowane t³umionymi emocjami. Oczywiœcie nie zachêcam do tego, aby od razu krzycza³a, ale ¿eby jasno, z adekwatn¹ ekspresj¹ przekaza³a dziecku, co czuje i co w jego zachowaniu wywo³a³o u niej np. gniew. Dobrze by by³o, gdyby wyjaœni³a, dlaczego tak w³aœnie odczuwa, choÌ nie ka¿dy jest w pe³ni tego œwiadom. Gdy rodzice s¹ ch³odni i wycofani emocjonalnie lub przesadnie uczuciowi i nieprzewidywalni w swoich reakcjach, to dziecko nie bêdzie póŸniej potrafi³o prawid³owo odczytywaÌ komunikatów emocjonalnych. Wa¿ne jest te¿, ¿eby rodzice posiadali zhierarchizowany i zinternalizowany system wartoœci, aby dziecko mia³o jasnoœÌ panuj¹cych zasad oraz œwiadomoœÌ przewidywanych kar i nagród. To sprzyja tworzeniu klimatu bezpieczeùstwa, przeciwdzia³aj¹cemu lêkowi.

Specjaliœci wyró¿niaj¹ wiele rodzajów nerwic. Z jakimi najczêœciej ma Pani stycznoœÌ?
- Rzeczywiœcie mamy wiele rodzajów zaburzeù nerwicowych: lêkowe, obsesyjno-kompulsyjne, dysocjacyjne i somatoformiczne. Najczêœciej moi pacjenci cierpi¹ na zaburzenia lêkowe, zarówno z lêkiem uogólnionym, jak i napadowym czy w formie fobii, gdy lêk jest przypisywany sytuacjom i przedmiotom niezagra¿aj¹cym (np. krew, wyst¹pienie publiczne czy przechodzenie lub przeje¿d¿anie przez most). Lêk jest osiowym objawem wszystkich zaburzeù nerwicowych, wystêpuje równie¿ w psychozach. Lêk tym ró¿ni siê od strachu, ¿e zagro¿enia, które sygnalizuje, nie istniej¹ obiektywnie. S¹ prze¿yciem czysto subiektywnym. Zagro¿enia wynikaj¹ z naszej psychiki. Ich przyczyny s¹ niejasne dla cz³owieka cierpi¹cego, a có¿ dopiero dla Œrodowiska. Zarówno sam cierpi¹cy, jak i otaczaj¹cy go ludzie maj¹ poczucie bezsensownoœci dzia³ania pod wp³ywem lêku, np. przymus ucieczki z du¿ej grupy. W nerwicy lêkowej przejawy lêku, które maj¹ charakter symboliczny, wysuwaj¹ siê na pierwszy plan. W zaburzeniach somatoformicznych lêk jest zamaskowany przez dolegliwoœci z obszaru cia³a. Chory prze¿ywaj¹cy lêk skar¿y siê na uogólniony niepokój, napiêcie, poczucie niejasnego zagro¿enia. Charakteryzuje go myœlenie katastroficzne: stale nastawiony jest na mo¿liwoœÌ pora¿ki czy niepowodzenia, obawia siê o swoj¹ przysz³oœÌ, o los najbli¿szych. Jest niezdolny do prze¿ywania radoœci. W zaburzeniach nerwicowych, niezale¿nie od ich rodzaju, cz³owiek prze¿ywa dwojakiego rodzaju potrzeby wzajemnie siê wykluczaj¹ce - te niezaspokojone, dzieciêce, nieuœwiadomione i te doros³e - œwiadome. Jest niepewny w³asnej wartoœci, któr¹ uzale¿nia od opinii innych. Negatywny obraz siebie, jaki sobie wytworzy³, czêsto wbrew opinii i faktom, nie sprzyja przyjmowaniu krytyki. To z obawy przed ni¹ wycofuje siê z kontaktów z otoczeniem, "przewiduj¹c" brak akceptacji, lub reaguje agresywnie, uprzedzaj¹c przewidywane odrzucenie. Równoczeœnie nie potrafi egzystowaÌ bez tych innych, choÌ kontakt z nimi przysparza mu wiele cierpienia.
Myœlenie pod wp³ywem lêku i w stanie obni¿onego nastroju zawiera szereg b³êdów logicznych. "Pomagaj¹" one osobie chorej powielaÌ nieadekwatne zachowania, podtrzymywaÌ urazowe prze¿ycia. Nale¿¹ do nich: myœlenie egocentryczne i czarno-bia³e, sk³onnoœÌ do nieuprawnionych uogólnieù, czytanie w cudzych myœlach, przypisywanie dzia³aniu innych osób wrogich motywów, abstrahowanie od informacji pozytywnych i wychwytywanie negatywnych.