Psychologia ogólna, psychologia rozwojowa, psychologia związków, rodziny, psychologia i rzeczywistość, zaburzenia psychiczne

Czêsto mo¿emy us³yszeÌ wypowiedzi ludzi, którzy bagatelizuj¹ problem omawianego zaburzenia, mówi¹c np. "wszyscy dziœ mamy nerwicê" czy "weŸ siê w garœÌ, nie roztkliwiaj siê nad sob¹". Jak wiêc odró¿niÌ banalny, okresowy stres czy napiêcie psychiczne od nerwicy?
- Ka¿dy z nas w sytuacjach trudnych prze¿ywa lêk. Towarzyszy nam on szczególnie w okresach prze³omowych lub w sytuacjach, z jakimi cz³owiek doros³y spotyka siê po raz pierwszy w ¿yciu. Mog¹ to byÌ okresy zwi¹zane z rozwojem biologicznym, np. dojrzewaniem, ale równie¿ szczególne wydarzenia ¿yciowe, np. zawarcie ma³¿eùstwa, urodzenie dziecka, utrata bliskiej osoby czy pracy. W takich przypadkach lêk i zwi¹zane z nim objawy bêd¹ce wynikiem stresu na ogó³ przemijaj¹ bez leczenia, gdy cz³owiek przystosuje siê do nowej sytuacji, wypracowuj¹c nowe, lepsze mechanizmy radzenia sobie. Prze¿yty stres okaza³ siê czynnikiem zbawiennym, przyspieszaj¹cym osobisty rozwój. Osoby z zaburzeniami nerwicowymi nie potrafi¹ siê zaadaptowaÌ do danej sytuacji, nie potrafi¹ jej wykorzystaÌ z po¿ytkiem dla siebie. Z powodu niskiej samooceny postrzegaj¹ nowe sytuacje jako zagro¿enie, a nie jako wyzwanie. Mamy wtedy do czynienia z przewlek³ym przeci¹¿eniem organizmu (dystres), który nieleczony mo¿e prowadziÌ do nieodwracalnych zmian w strukturze narz¹dów i w pracy uk³adów organizmu.
JeÂśli widzimy, Âże objawy dystresu utrzymujÂą siĂŞ dÂłuÂżej, a nawet nasilajÂą siĂŞ mimo ustÂąpienia sytuacji stresowej i braku zewnĂŞtrznych, "obiektywnych" czynnikĂłw mogÂących je powodowaĂŚ, moÂżemy podejrzewaĂŚ zaburzenia nerwicowe.
Nie nale¿y cierpieù osoby dotkniêtej nerwic¹ myliÌ z okresowymi trudnoœciami psychicznymi i bagatelizowaÌ, udzielaj¹c rady typu: "weŸ siê w garœÌ". Ona nie jest w stanie tego zrobiÌ i "przeskoczyÌ" samej siebie bez pomocy psychiatry.

Czyli pierwszym krokiem, kiedy podejrzewamy u siebie lub bliskiej osoby nerwicĂŞ, powinna byĂŚ wizyta u psychiatry.
- Zdecydowanie tak. Psychiatra potwierdzi lub rozwieje nasze wÂątpliwoÂści.

Jakie sÂą sposoby leczenia nerwic? Na co powinny byĂŚ przygotowane osoby, u ktĂłrych stwierdzono to zaburzenie?
- Nerwica jest powa¿n¹ dolegliwoœci¹ o wielorakich skutkach zarówno dla tego, kogo dotyka, jak te¿ dla jego otoczenia. Leczenie to przede wszystkim praca nad sob¹, a to oznacza poznanie siebie i zrozumienie bardzo wa¿nych powodów podjêcia takich, a nie innych dzia³aù. To tylko z pozoru wydaje siê dziwne. Lecz¹c osoby chore na nerwicê, czêsto s³yszê "nie wiem, dlaczego post¹pi³am w³aœnie tak, bo wcale tego nie chcia³am". Poznanie siebie i zrozumienie motywów swego dzia³ania pozwala siê polubiÌ. Psychoterapia to proces zmian, jakie dokonuj¹ siê pod wp³ywem prze¿ycia korektywnego. W zale¿noœci od ciê¿aru gatunkowego problemów, jakie ma pacjent, proponujemy mu psychoterapiê krótkoterminow¹ albo d³ugoterminow¹, indywidualn¹ albo ró¿ne formy terapii grupowej, lub obie te formy ³¹cznie. W oddzia³ach szpitalnych - ca³odobowych lub dziennych - stosuje siê jeszcze szeroki wachlarz oddzia³ywaù socjoterapeutycznych. Psychoterapia grupowa chorych z zaburzeniami nerwicowymi realizowana jest najczêœciej w formie grup zamkniêtych. Okreœlona, sta³a liczba cz³onków sprzyja tworzeniu wiêkszej spójnoœci, co jest czynnikiem u³atwiaj¹cym budowanie zaufania, poczucie przynale¿noœci i redukcjê lêku. W grupie wykorzystuje siê elementy teorii uczenia spo³ecznego, co powoduje, ¿e pocz¹tkowe, znaczne skupienie na sobie ustêpuje miejsca wiêkszemu wzajemnemu zainteresowaniu sob¹ i nawi¹zywaniu bli¿szych relacji. W psychoterapii grupowej czynnikami lecz¹cymi jest mo¿liwoœÌ spotkania z doœwiadczeniami innych osób, a wiêc wykszta³cenie nowej perspektywy w spojrzeniu na innych i na siebie, dostrze¿enie podobieùstw i rozumienie ró¿nic. Uczestnictwo w grupie terapeutycznej dostarcza te¿ wiedzy na temat mechanizmów powstawania i dynamiki zaburzeù, symbolicznego znaczenia objawów. Pacjenci maj¹ okazjê doœwiadczaÌ siebie w ró¿nych scenkach psychodramatycznych, imituj¹cych rzeczywiste sytuacje ¿yciowe.
Noœnikiem zmiany w psychoterapii indywidualnej jest zwi¹zek terapeutyczny. Powstaje on w toku regularnych spotkaù psychoterapeuty i pacjenta w gabinecie. Pacjent ma mo¿noœÌ doœwiadczyÌ innej, bardziej doros³ej relacji, w której nabywa umiejêtnoœci otwarcia na drugiego cz³owieka, ujawniania bez lêku ró¿nych emocji; doœwiadcza ich roli w tworzeniu wiêzi. W psychoterapii krótkoterminowej zazwyczaj wystarcza 15-20 sesji. W psychoterapii d³ugoterminowej potrzeba ich wiêcej.
Psychoterapia prowadzona w szpitalu trwa 9-12 tygodni. Na ten czas osoba lecz¹ca siê otrzymuje zwolnienie lekarskie. Zachêcam do tego typu terapii, gdy¿ - jak mówi³am - stwarza ona mo¿liwoœÌ stosowania oddzia³ywaù kompleksowych, a poza tym z powodu du¿ej intensywnoœci trwa stosunkowo krótko. Nie znaczy to, ¿e po jej zakoùczeniu cz³owiek od razu wyzdrowieje, ale otrzyma narzêdzie, dziêki któremu w zwyczajnych sytuacjach ¿yciowych utrwala zapocz¹tkowane zmiany. W razie nawrotu objawów, nie bêdzie odczuwa³ bezradnoœci.

Czy nerwica jest chorobÂą, ktĂłrej moÂżna siĂŞ pozbyĂŚ za pomocÂą ÂśrodkĂłw farmakologicznych?
- Nie. Jej przyczyny tkwi¹ w osobowoœci i ujawniaj¹ siê w "sprzyjaj¹cych" sytuacjach ¿yciowych, w ich prze¿ywaniu i reagowaniu na nie. Dlatego leki stosuje siê rzadko i tylko w niektórych rodzajach zaburzeù nerwicowych. Poza tym tylko jako œrodek pomocniczy, doraŸny. To tak jak z bólem zêba - mo¿na wzi¹Ì lek przeciwbólowy i ten ból uœmierzyÌ, ale choroba od tego nie zniknie. Ona wymaga leczenia przyczyn, a nie tylko likwidacji objawów. W przypadku nerwic jest to zrozumienie siebie, a to wymaga psychoterapii.

Podobno wÂśrĂłd PolakĂłw pokutuje jeszcze przeÂświadczenie, Âże udanie siĂŞ do psychiatry jest czymÂś wstydliwym?
- Niestety, tak. Wiele osób boi siê psychiatry, uwa¿aj¹c, ¿e skierowanie na leczenie to wyrok, coœ w rodzaju piêtna spo³ecznego, zadekretowanie choroby, której wczeœniej mo¿na by³o nie dostrzegaÌ. Ludzie wstydz¹ siê szukaÌ pomocy u specjalistów chorób psychicznych tak¿e dlatego, ¿e siê boj¹, i¿ "poddaj¹c siê" psychoterapii, ulegn¹ jakimœ magicznym oddzia³ywaniom, zabiegom, w wyniku których utrac¹ indywidualnoœÌ, a tak¿e kontrolê nad zmianami, których mogliby dokonaÌ specjaliœci. Nic bardziej mylnego. W toku psychoterapii pacjent nie mo¿e byÌ bierny. Wymagane s¹ jego aktywne uczestnictwo i ciê¿ka praca, w wyniku których odzyskuje niezale¿noœÌ oraz zdolnoœÌ korzystania z zasobów swoich potrzeb, których nie wykorzystywa³ z powodu ró¿nych lêkowych ograniczeù. Na szczêœcie coraz wiêcej ludzi wie ju¿, co to jest psychoterapia, na czym polega i chêtnie korzysta z szansy, jak¹ ona niesie. S¹ te¿ i tacy, którzy ulegaj¹ modzie "chodzenia do psychoterapeuty".
Jak wynika z badaù, wskaŸnik rozpowszechnienia nerwic wœród populacji ogólnej wynosi oko³o 3-9 proc., a w populacji chorych, poszukuj¹cych pomocy u lekarza pierwszego kontaktu, siêga on 60 procent. Ludzie czêsto latami cierpi¹ i borykaj¹ siê ze swoimi dolegliwoœciami w poczuciu, ¿e nie ma dla nich ratunku. Staramy siê, m.in. prowadz¹c szereg akcji pog³êbiaj¹cych wiedzê, a tak¿e poprzez nowe odkrycia naukowe poszerzaj¹ce spektrum mo¿liwych oddzia³ywaù leczniczych, aby leczenie psychiatryczne przesta³o byÌ wstydliwe, a zaburzenia psychiczne czy choroba zajê³y nale¿ne im miejsce obok chorób somatycznych, które czêsto s¹ wynikiem zaniedbania psychiki.
Po wielu latach pracy z pacjentami cierpi¹cymi na zaburzenia nerwicowe uwa¿am, ¿e psychoterapia to wspania³a podró¿ w g³¹b siebie, która pozwala zaciekawiÌ siê sob¹ i odzyskaÌ utracon¹ wolnoœÌ. WiêkszoœÌ naszych pacjentów piêknieje w wyniku przebytej psychoterapii - zewnêtrznie i wewnêtrznie. Chcia³abym zaproponowaÌ, aby osoba skierowana na psychoterapiê potraktowa³a to jako przygodê swojego ¿ycia. Na takim podejœciu skorzysta zarówno ona sama, jak i jej bliscy.