Psychologia ogólna, psychologia rozwojowa, psychologia związków, rodziny, psychologia i rzeczywistość, zaburzenia psychiczne

Z dr BeatÂą Janke-KlimaszewskÂą, psychiatrÂą i psychoterapuetÂą, ordynatorem OddziaÂłu CaÂłodobowego Kliniki Nerwic Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, rozmawia Anna Zalech

Obecnie coraz czĂŞÂściej sÂłyszymy o nerwicy. Czym tak naprawdĂŞ jest ta choroba?
- Powiem nieco poetycko: nerwica to jest taka choroba, w której cia³o wydaje siê chore, a jest zdrowe, natomiast umys³ wydaje siê zdrowy, a jest chory i wymaga leczenia. Osoby cierpi¹ce na nerwicê maj¹ poczucie, ¿e ich choroba dotyka cia³a. Na skutek zachwiania równowagi uk³adu wegetatywnego odczuwaj¹ one np. przyœpieszone bicie serca, dusznoœci, niepokój, ró¿ne bóle, np. g³owy, brzucha itp., dr¿enie cia³a, ulegaj¹ omdleniom. Niekiedy dochodzi do zaburzenia ¿ycia popêdowego - snu, apetytu, wspó³¿ycia. Objawy nerwicy mog¹ byÌ bardzo ró¿norodne i pochodziÌ z odmiennych uk³adów: pokarmowego, sercowo-naczyniowego, moczowop³ciowego itp. Powoduj¹ fizyczne cierpienie, mimo ¿e badania laboratoryjne wykluczaj¹ uszkodzenie struktury poszczególnych narz¹dów. Poniewa¿ psychika i cia³o s¹ po³¹czone ze sob¹ sieci¹ wzajemnych uzale¿nieù, wszystkie stany ¿ycia psychicznego, u pod³o¿a których le¿y najczêœciej lêk, znajduj¹ swoje odzwierciedlenie w sposobie funkcjonowania cia³a. ¯ycie psychiczne, zdominowane przez lêk, zaczyna funkcjonowaÌ w sposób chory. Zaburzenia dotycz¹ sposobu myœlenia, postrzegania, prze¿ywania i zachowania. Jeœli trwaj¹ d³ugo, dochodzi do wykszta³cenia postaw charakterystycznych dla osób z zaburzeniami nerwicowymi.

Jakie sÂą mechanizmy powstawania nerwic?
- Przyczyny powstawania nerwic s¹ bardzo z³o¿one. Zaburzone postawy s¹ zakorzenione w dzieciùstwie i maj¹ zwi¹zek z wadliwymi metodami wychowawczymi. Rodzice, którzy czêsto sami maj¹ problemy nerwicowe, przekazuj¹ dzieciom nieprawid³owe wzorce postaw i relacji. U m³odego cz³owieka kszta³tuj¹ca siê dopiero osobowoœÌ nabiera wtedy cech neurotycznych. Czêsto ju¿ wczeœniej zadzia³a³y tzw. mechanizmy predysponuj¹ce do zachorowania, a mianowicie stan zdrowia psychicznego i fizycznego kobiety ciê¿arnej. M¹droœÌ ludowa ka¿e otoczeniu traktowaÌ j¹ w sposób wyj¹tkowo ³agodny, aby - o ile to mo¿liwe - nie doprowadzaÌ do powstania dystresu, czyli stresu upoœledzaj¹cego zdolnoœci adaptacyjne. Dobrze, jeœli sama kobieta w³aœciwie radzi sobie z lêkiem, czyli umie samodzielnie zaspokajaÌ swoje potrzeby emocjonalne i potrafi pokochaÌ swoje dziecko, zanim siê ono narodzi. Choroby somatyczne, pora¿ki, straty oraz dzia³anie pod presj¹, powoduj¹ce zahamowanie rozwoju osobistego i trudnoœci w pe³nieniu ról spo³ecznych nale¿¹ do mechanizmów wyzwalaj¹cych w okreœlonych sytuacjach objawy nerwicowe. Objawy stanowi¹ swoisty jêzyk, za pomoc¹ którego chory siê domaga, aby inni ludzie zaspokajali jego potrzeby emocjonalne, frustrowane w dzieciùstwie. Reakcja otoczenia na te objawy mo¿e mieÌ istotny wp³yw na przebieg leczenia. "Korzyœci", jakie one przynosz¹, gdy udaje siê danej osobie uzyskaÌ t¹ drog¹ np. wiêcej zainteresowania ni¿ zazwyczaj, zaliczaj¹ siê do mechanizmów podtrzymuj¹cych chorobê. Gdy jêzyk objawów nie przynosi spodziewanych korzyœci, reakcja bliskich zmusza chorego do poszukiwania zdrowych rozwi¹zaù, np. przyjêcia postawy asertywnej.
Uczenie spo³eczne i procesy warunkowania tworz¹ warunki sprzyjaj¹ce utrwalaniu siê b³êdów wychowawczych w póŸniejszym ¿yciu. Nieadekwatne postawy: biernoœci, zale¿noœci od innych, prowadz¹ce w rezultacie do lêku przed bliskoœci¹, przyczyniaj¹ siê do powstania konfliktu potrzeb, który wed³ug psychoanalizy le¿y u pod³o¿a nerwicy. Rodzice nie s¹ œwiadomi tego, ¿e jeœli nie potrafi¹ zaspokoiÌ podstawowych potrzeb emocjonalnych swego dziecka, to nie naucz¹ go zaspokajaÌ ich w przysz³oœci. Dziecko, a póŸniej doros³a osoba, zaczyna oczekiwaÌ, ¿e zrobi¹ to inni, np. koledzy, przyjaciele, ma³¿onek, lub bêd¹ je zaspokajaÌ w sposób nerwicowy. Dlatego niebywale wa¿ne jest wczesne wdro¿enie leczenia i jednoczeœnie edukacja m³odych rodziców, aby wiedzieli, jak postêpowaÌ ze swoimi dzieÌmi, ¿eby nie doprowadzaÌ do sytuacji nerwicogennych.